Rola witaminy B12 w życiu płodowym dziecka i skutki jej niedoboru
Witamina B12 jest jedną z kluczowych witamin egzogennych, czyli takich które muszą być stale dostarczane do organizmu). Niedobory tej witaminy znacznie pogarszają jakość życia, gdyż objawy dotyczą układu nerwowego. Ostatnie lata badań nad witaminą B12 dostarczają wiele ciekawych wniosków w kontekście jej roli w życiu płodowym oraz laktacji. Choć póki co rutynowa suplementacja witaminą B12 wszystkich kobiet nie jest polecana, to nie wykluczone, że w najbliższej przyszłości może się to zmienić.
Jaką funkcję pełni witamina B12 w naszym organizmie?
Żeby zrozumieć dlaczego niedobory witaminy B12 wiążą się ze spowolnieniem, przewlekłym zmęczeniem, zaburzeniami nastroju, mrowieniem i apatią należy poznać istotę głównego szlaku metabolicznego, w którym bierze udział witamina B12.
Otóż witamina B12 jest niezbędna do aktywacji enzymu syntazy metioninowej, która przekształca homocysteinę do metioniny. Metionina jest ważnym aminokwasem, które bierze udział w syntezie osłonek mielinowych oraz neuroprzekaźników serotoniny i noradrenaliny.
Czym grozi niedobór witaminy B12?
Kiedy pojawia się niedobór witaminy B12, spada aktywność syntazy metioninowej, a więc szlak zostaje zablokowany i nie powstaje metionina. Niedobór metioniny upośledza powstawanie osłonek mielinowych i syntezę neuroprzekaźników. To właśnie manifestuje się apatią, zaburzeniami nastroju, drętwieniem, depresją i męczliwością.
Zablokowanie przekształcania homocysteiny w metioninę ma jeszcze jedno niebezpieczne następstwo. Nieprzekształcana homocysteina zaczyna się kumulować w organizmie prowadząc do hiperhomocysteinemii – czyli stanu w którym homocysteina uszkadza naczynia i mięsień sercowy. Wysoki poziom homocysteiny jest główną przyczyną udarów mózgu. zawałów serca, miażdżycy i nagłej śmierci sercowej.
Rola witaminy B12 w życiu płodowym
Witamina B12 wraz z kwasem foliowym odpowiada za syntezę DNA płodu, ale jest zużywana przez niego również w wielu innych reakcjach biochemicznych. Niestety nie jest on w stanie sam zsyntetyzować sobie witaminy B12 i korzysta z rezerwuaru matczynego. W przebiegu ciąży obserwuje się jednak spadek poziomu witaminy B12, co tłumaczy się zmianami hormonalnymi, zmianą w składzie białek transportujących oraz właśnie szybkim zużywaniem zapasu witaminy przez rozwijający się płód. Jeśli dodamy jeszcze niedostateczne dostarczanie cyjanokobalaminy z żywnością, to ryzyko niedoboru staje się bardzo prawdopodobne.
Niedobór witaminy B12 u przyszłej matki grozi stanem przed rzucawkowym, przedwczesnym porodem, wadami rozwoju cewy nerwowej oraz anemią megaloblastyczną (anemią z niedoboru witaminy B12) u płodu.
Niedobór witaminy B12 a poważne wady cewy nerwowej
Utarło się, że za wrodzonymi wadami cewy nerwowej (tzw. NTD) stoją wyłącznie niedobory kwasu foliowego. Tymczasem doktor Malloy i współpracownicy dowiedli, że u ciężarnych z niedoborem witaminy B12 <200 ng/L ryzyko pojawienia się poważnych wad cewy nerwowej jest 4-krotnie wyższe niż u kobiet ze stężeniem cyjanokobalaminy na <400ng/L. Uczeni sugerują, by zmniejszyć to ryzyko poziom witaminy B12 przed ciążą powinien wynosić przynajmniej 300ng/L
Sam kwas foliowy nie wystarczy
Skupianie się wyłącznie na suplementacji kwasu foliowego sprawia, że często niedobór witaminy B12 jest maskowany przez względnie dobre wyniki biochemiczne i hematologiczne kobiety w ciąży. Dlatego coraz bardziej racjonalne wydaje się suplementowanie kwasu foliowego z równoczesnym przyjmowaniem z żywnością lub suplementacją witaminy B12 i B6. Tezę tą zdają się potwierdzać wyniki badań Funessa i współpracowników, które dowodzą, że wyższe dawki witaminy B12 i B6 ma wpływ na prawidłowy rozwój płodu, właściwie unaczynienie łożyska i spadek stężenia okrytej złą sławą homocysteiny.
Niedobór witaminy B12 to wysokie BMI matki i hipotrofia płodu
Zespół badaczy pod kierownictwem dr Saravanna dowiódł, że kobiety u których odnotowuje się niedobór witaminy B12 w czasie ciąży mają znacznie wyższe BMI, a ich dzieci często rodzą się z niską masą urodzeniową (hipotrofia). Często też noworodki niedoborowych matek mają wysoki poziom cholesterolu we krwi oraz insulinooporność. Wyższe BMI kobiet z niedoborem witaminy B12 wynika z tego, że zbyt niski poziom cyjanokobalaminy we krwi koreluje z wysoką zawartością leptyny (hormonu sytości). Duże stężenie leptyny powoduje z kolei przejadanie się, tycie, a w efekcie insulinooporność.
Udowodniono również, że niedostateczna podaż witaminy B12 w czasie karmienia piersią sprawia, że zaburzony zostaje rozwój psychomotoryczny niemowlęcia.
Źródła witaminy B12 w pożywieniu
Źródłem witaminy B12 w pożywieniu się produkty zwierzęce, a spora część jest również syntezowana przez mikroflorę jelitową. Witaminę B12 znajdziemy więc w mleku, twarogu, serze żółtym, wołowinie, jajach i kurczaku.
Jakie formy są najlepiej przyswajalne i co zaburza ich wchłanianie
Należy pamiętać, że fityniany obecne w sezamie, siemieniu lnianym, orzechach i zbożach zaburzają wchłanianie witaminy B12. Dlatego warto rozdzielić spożywanie witaminy B12 oraz tych produktów w czasie. . W pokarmach witamina B12 występuje w różnych formach chemicznych – hydroksylowych i metylowych. Większość suplementów z kolei zawiera cyjanokobalaminę. Tak naprawdę tylko metylokobalamina aktywuje syntazę metioninową, więc zarówno cyjano-i hydroksy-kobalamina muszą najpierw być przekształcone do metylokobalaminy. Metylokobalamina jest najlepiej przyswajalną formą witaminy B12, gotową do działania. Racjonalnym jest więc poszukiwanie suplementów diety zawierających metylokobalaminę, zamiast cyanohobalaminy.
mgr farm Artur Rakowski
farmaceuta Fundacji Centrum Rodziny i
autor bloga ArturRakowski.pl
Bibliografia:
[1] Paul L., Selhub J. Interaction between excess folate and low vitamin B12 status. Mol Aspects Med 2017; 53: 43–47.
[2]Waśkiewicz A, et al. Impact of MTHFR C677T gene polymorphism and vitamins intake on homocysteine concentration i, n th Polish adult population. Kardiol Pol. 2011; 69: 1259–1264.
[3] Molloy AM, Kirke PN, Troendle JF, [et al.]. Maternal vitamin B12 status and risk of neural tube defects in a population with high neural tube defect prevalence and no folic acid fortification. Pediatrics. 2009, 123, 917-923
[4]Furness D, Fenech M, Dekker G, [et al.]. Folate, vitamin B12, vitamin B6 and homocysteine: impact on pregnancy outcome. Matern Child Nutr. 2013, 9, 155-66
[5] Van Sande H, Jacquemyn Y, Karepouan N, [et al.]. Vitamin B12 in pregnancy: Maternal and fetal/neonatal effects – a review. Open J Obstet Gynecol. 2013, 3, 599-602